كردهاى شمال خراسان مصاحبه ثریا فلاح با خانم ثريا شادلو از نوادگان حيدر قلى خان شاد لو سهام الدوله سردار كل

كردهاى شمال خراسان در مصاحبه با خانم ثريا شادلو از نوادگان حيدر قلى خان شاد لو سهام الدوله سردار كل

VOKRadio, Los Angeles, California, USA

كردهاى شمال خراسان در مصاحبه با خانم ثريا شادلو از نوادگان حيدر قلى خان شاد لو سهام الدوله سردار كل خراسان در دوره ناصرالدين شاه     آزاد مراديان   ٦ مارس ٢٠١٤   سرزمين مادريم كجاست، من اينجا غريبم، ايلم را گم كرده ام،  در پى آنهايم از غربتى به غربتى ديگر،  از سرزمين مادريمان ما را كوچاندند، به كجا نمي دانم ، من اينجا غريبم (ترجمه آوازى قديمى كردى كرمانجى) ‎کُردهای خراسان بخشی  از مردم كرد در خاورميانه بزرك كه گستره ى جغرافيائى آن منطقه شمال خراسان بزرگ است كه بعد از تقسيمات جديد سياسى جغرافيائى بعد از روى كار آمدن جمهورى اسلامى ایران بخشى از شهروندان استانهاى خراسان شمالى، خراسان رضوى و گلستان به شمار مي آيند‫.‬  شهرهاى قوچان، شيروان، بجنورد ، در گز، اسفراين ، چناران، آشخانه و فاروج داراى اكثريتى بالاى ٨٠ درصد جمعييت و در شهرهاى بزرگ خراسان مانند مشهد، نيشابور و سبزاوار ، بزرگترين اقليت اين  شهرها به شمار مي روند‫.‬   ‎دكتر افراسياب شيفته از مورخين و محققين كرد خراسان مي نويسند‫:‬ ‎در سال 1514 میلادی، در منطقه" چالدران " برخوردی شدید بین دو امپراطوری در گرفت که به جنگ چالدران معروف است، که در آن امپراطوری عثمانی بر ‎ امپراطوری ایران فایق آمد و ایران را مغلوب خویش نمود، که در نهایت ملت و سرزمین کرد مورد انشعاب و تقسیم قرار گرفت که قسمتی به امپراطوری ایران و قسمتی دیگر به امپراطوری عثمانی ضمیمه گشت. ‎طوایف و ایلات کرد در زمان شاه عباس صفوی در حدود سال١٥٩٨میلادی و یا به روایتی در سال ١٦٠٢ میلادی (از مناطق حدودأ مابین غرب دریاچه ارومیه، و اطراف دریاچه وان، و جنوب رودخانه ارس) به منطقه خراسان در شمال شرقی ایران کوچانده شدند و  دلیل این تغییر مکان هم کاملأ سیاسی بود. آنها به خراسان فرستاده شدند تا در مقابل حملات بی امان جنگجویان ازبک ایستاده و از استان خراسان دفاع کنند، و همچنین از طرف دیگر جدایی، انشقاق و تقسیم نمودن کردها سبب تضعیف نیروهای آنان در منطقه کردستان می شد که گویا مطالبات آنها مورد پسند شاه و آرامش خاطر حکومت وی نبوده است. ‎کردها که بطور طبیعی انسانهای قدرتمند و سلحشوری هستند، جنگجویان ازبکی را به عقب نشینی مجبور کرده، و منطقه اشغالی و تصرف شده  شمال خراسان را از دست ازبکان مهاجم بازپس گرفتند، و در آنجا بعنوان ملک و سرزمین حقیقی و حقوقی خود و با تنفیذ و تشویق شاه عباس صفوی(معاف شدن از پرداخت مالیات, داشتن حالتی مثل حاکمیت و خود گردانی در منطقه) مسکون شدند، و بعنوان خط دفاعی مرزی و حافظان ایران، که هم اینک نیز در آنجا زندگی میکنند) و ). بهرحال سیاست شاه عباس کارآمد واقع گشت و تمامیت ارزی و همچنین حاکمیت خود را تداوم داد. پرفسور اسماعيل حسين زاده بوانلو استاد دانشگاه در آمريكا درباره ي مهاجرت كردها به خراسان نوشته است: « مهاجرت كردها به خراسان عمدتاً در زمان حكومت شاهان صفوي و به منظور دفع تجاوزات مكرر ازبك ها و مغول ها و تركمان ها به كرانه هاي شمال شرقي ايران صورت گرفته است . اين مهاجرت كه در اواسط قرن دهم قمري يعني از زمان شاه اسماعيل و شاه طهماسب شروع شده بود در اواخر اين قرن و اوايل قرن يازدهم يعني در زمان حكومت شاه عباس به اوج خود رسيد ؛ چه در اين زمان بود ؛ كه ازبك ها نه تنها مشهد را تسخير كرده و خراسان را ميدان تاخت و تاز خود قرار داده بودند ؛ بلكه نواحي شاهرود ، دامغان ، سمنان ،ورامين ، كاشان و اراك را هم زير پا گذاشته بودند . مهاجرت و مقابله به موقع كردها،مخصوصاً مبارزات رزمندگان دو ايل بزرگ ومعروف زعفرانلو و شاديلو باعث جلوگيري از پيشروي بيشتر ازبك ها شده و پس از مبارزات خونين و فراوان سرانجام موجبات بيرون راندن آنها از ايران را فراهم آورد ». فصلنامه ي ‌خراسان پژوهي نيز در مورد زمان ودليل كوچ اجباري كردها از غرب به شرق ايران مي نويسد : « مهاجرت  تاريخي كردها به فرمان شاه عباس صفوي در حدود (١٠٠٧ هـ .ق) آغاز شد .طي آن ٤٠ هزار خانوار از كردهاي غرب كشور جهت حفاظت و حراست از مرزهاي شمال شرقي كه گاه  و بي گاه توسط اقوام ترك و به ويژه ازبك مورد تهديد قرار مي گرفت به اين منطقه كوچ داده شدند .كردهاي مهاجر در سرحدات شمال شرقي استقرار يافتند تا ديوار انساني و سپر بلايي باشند در مقابل هجوم ازبك ها به قلمرو داخلي و به خصوص مركز ايران عصر صفوي .» صالح ملا عمر عيسي نيز نوشته است : « شاه عباس اول ١٥٠،٠٠٠ كرد را به خراسان نقل مكان داد تا در مقابل تجاوز بيگانگان از مرزهاي ايران دفاع نمايند و علت آن نيز اين بود كه درجنگيدن با دشمنان متجاوز ، از شجاعت خاصّي برخوردار بودند.» كليم الله توحدي مؤلف چند جلد كتاب حركت تاريخي كرد به خراسان  در مورد زمان ودليل آورده شدن كردها به خراسان مي نويسد : «كرمانج خراسان كه در اوايل دولت صفوي براي جلوگيري از تاخت و تاز تركمانان و ازبكان به مرزهاي شمال ايران انتقال داده شدند تحت عنوان سه ايل بزرگ زعفرانلو ،شادلو ،قراچورلو قرار دارند»4  كليم الله توحدي با اشاره به  اين كه از زمان شاه اسماعيل صفوي، كردها به ويژه قرامانلوها به طور پراكنده براي دفاع از مرزهاي خراسان به اين ديار آسيب ديده آورده شدند وبعدها جانشينان شاه اسماعيل هم سياست انتقال كردها به خراسان را ادامه دادند ، مي نويسد : « شاه عباس كه پادشاهي تيز هوش و سياستمدار بود با توجه به فلسفه ي ابن عميد كه گفته بود : كردها را بايد سپر بلا قرار داد ، درصدد انتقال كردها به خراسان بر آمد … حدود پنجاه هزار خانوار ، كوچ بزرگ و تاريخي خود را از آذربايجان به سوي سرزمين  ري  آغاز كردند ،‌اين حركت كه در حدود سال (١٠٠٥هـ .ق) انجام گرفته بود باعث شد كردها مدت دو سال در جلگه ي‌ تهران و خوارو ورامين اتراق نمايند."   جاناتان رندل نيز در خصوص مهاجرت كردها به خراسان مي نويسد: «‌شاه عباس اول به اين جريان ( مهاجرت كردها ) شتاب بخشيد . كردهايي  بودند كه از زادگاه خود كنده شده به شرق فرستاده شدند ، نخست به آن سوي مرز آذربايجان ،سپس به خراسان در مقابل تركمانان كه هنوز همان جا مانده اند – يعني هزار مايل دور از زادگاهشان – به اين ترتيب صفويه قبايل سركش كرد را از مرزهاي غربي خود كند ند و شگفتا آنها را به پاسداري از ديگر مرزهاي آشفته ي كشور گماشتند و ساير قبايل كرد را به مناطق دورتري فرستادند ،به هندوكش در افغانستان و بلوچستان امروز ». ‎جمعيت كردهاى خراسان  چه از نظرتعداد و چه از نظر ميزان پراكندگى در اين منطقه و بسيارى از اطلاعات آمارى متاسفانه نامشخص و گاها نامفهوم است‫.‬ آمارهاى رسمى جمهورى اسلامى بر حضور نزديك به ٨٠٠ هزار نفر تاكيد دارد كه در خراسان بزرگ، استان گلستان و گرگان و دشت زندگى مي كنند‫.‬ با اينحال مورخين و جمعيت شناسان كه تاريخ كوچ تاريخى كردها را از نزديك دنبال مي كنند، جمعيت كردها را نزديك به ٢ ميليون پيش بينى مي كنند‫، ‬ که حدودأ 60% آنها در روستاها، 35% در شهرها و 5% دیگر نیز بصورت عشایرکوچرو ییلاق و قشلاق میکنند‫.‬  تقریبأ تمام آنها به لهجه کرمانجی زبان کردی  آشنائى دارند با اينحال جدائى بيش از ٤٠٠ سال از سرزمين مادرى، تسلط و تحكم قدرتمداران  و نفوذ زبان و فرهنگ غالب در ايران خطر و نگرانى فراموشى اين زبان در مورد كردهاى اين منطقه مي رود‫.‬ بعنوان مثال بخش وسيعى از اين مردمان به زبان تركى  صحبت مي كنند، و يا فقط فارسى خراسانى زبان متداول آنهاست‫.‬ تکلم می نمایند ‎مهمترین شهرهای مناطق کردنشین در خراسان شامل: قوچان، شیروان، بجنورد، اسفراین، چناران، فاروج، باجگیران، آشخانه، درگز، کلات، لایین، جوین، مانه و سملقان، راز، و رادکان می باشند، بیشتر و یا تقریبأ قریب به اتفاق روستاهای توابع این شهرستانها نیز کردنشین هستند که معمولأدر آن به کشاورزی و دامپروری مشغولند. ‎كردهاي خراسان بيشتر در شمال خراسان سكونت دارند ،از راز و جرگلان ‌بجنورد تا آنسوتر ا ز كلات نادر در طول مرز جغرافيايي با كشور تركمنستان و از اين سو ، تا نيشابور ، سبزوار ، مشهد و چناران پراكنده اند. ‎برای شناخت بهتر وضعیت کردهای خراسان مصاحبه ای با یکی از نوادگان طایفه شادلو خراسان كه اكنون در لوس آنجلس زندگى مي كنند ترتیب داده ایم. كه توجه شما را به آن جلب مي كنيم‫.‬ ‎  خانم شادلو از نوادگان یار محمد خان شادلو سهام الدوله و حیدرقلی خان شادلو سهام الدوله سردار کل خراسان در دوره ناصرالدین شاه هستند. خوشحال می شویم اگر اطلاعاتی در مورد خانواده خود دارید برای شنوندگان ما ذکر نمایید. ‎   برابر اسناد تاریخی طایقه و خاندان شادلو در ایجاد و تاُسیس شهرهای شمال خراسان نقش بسزائى داشته اند و از جمله شهر بجنورد، همینطور سرداران و امیران شادلو نقش عظیمی در مقابله با حمله روسها و عثمانیها در چهارصد سال اخیر و تا زمان روی کار آمدن رضاشاه داشته اند . همین اسناد نشان می دهد هنگامی که عزیز الله خان سردار معرز فرزند یار محمد خان به مخالفت با سیاست قلع و قمع رضا شاه بر می خیزد دستگیر و در مشهد اعدام می گردد       + براي شنيدن برنامه هاي راديو  روي تصوير راديو كليك كنيد  + بو گوى گيرتن له به رنامه كانى رادوى ، سه روينه كه بچركينه Free shoutcast hosting Listen 2 vokradio at http://vokradio.listen2myradio.com     مطلب را به بالاترین بفرستید:    متن مصاحبه سرکار خانم شادلو با تشکر از قبول مصاحبه با رادیو صدای کردهای مقیم امریکا. این مصاحبه در رادیو پخش و در وبسایت چاپ خواهد شد. چند سوال ریر برای مصاحبه با شما پیشنهاد می گردد. با اینخال خود سرکار در صورت لزوم می توانید سوالات با مواردی را که ضروری می دانید مطرح نمایید. 1ثریا فلاح :-    خانم شادلو شما از نوادگان یار محمد خان شادلو سهام الدوله و حیدرقلی خان کردشادلو سهام الدوله سردار کل خراسان در دوره ناصرالدین شاه هستید. خوشحال  می شویم اگر اطلاعاتی در مورد خانواده خود دارید برای شنوندگان ما ذکر نمایید.واگر اطلاعاتی دارید  به ما بفرماییدکرهای شادلو در اصل در کدام مناطق کردستان زندگی کرده اند و کی و چگونه به مناطق شمال شرقی ایران و خراسان کنونی مهاجرت کرده اند؟ با تشکر از مصاحبه ای که ترتیب دادید. کاملآ درست است من از نوادگان یکی از  طوایف بزرگ کرد ، شادلوها که از  سردارهای کل خراسان بوده اند هستم. در چند جلد کتاب حرکت تاریخی کرد به خراسان به طور وضوح شرح داده شده است. چنانکه می دانید کردهای شادلو از شمال کردستان که تا قفقاز امتداد دارد و بر استاس برخی سیاستها در زمان رضا شاه به خراسان کوچانده شده اند. -     مختصرآ بگویم که من به اجداد کرد خود افتخار می کنم بخصوص که آنها موجب برقراری صلح و آرامش در پهنه خراسان بزرگ شده اند. ثریا فلاح :-    خانم شادلو در مورد موسیقی و آواز کردی خراسان و نقش آن در انتقال فرهنگ کردی به فرزندانتان صحبت کنید. آیا شما با موسیقی کردی آشنایی دارید؟ کردهای خراسان برای تقویت روحیه افراد خسته و جنگجو و آرامش خانواده در مواقع مختلف از موسیقی هیجان انگیز کردی استفاده می کردند موسیقی و آواز کردهای خراسان یکی از منابع غنی و ارزشمند موسیقیایی و آوازی ایران است و کردهای خراسان از طریق موسیقی و آواز بخشی از تاریخ و فرهنگ خود را به فرزندان و نسلهای بعد از خود منتقل نمودند. و اخلاف آنان با این موسیقی هنوز هم سرمست می شوند.من شخصآ عاشق موسیقی کردی هستم. :3 ثریا فلاح : خانم شادلو. تجربه شما و خانواده تان در زمینه زبان چیست. تا چه اندازه زبان کردی در خانواده و یا درمیان فامیل و اقوام شما مورد استفاده قرار می گیرد؟ و اگر این زبان و استفاده آن کم شده است مردم کرد شمال  شمال شرقی ایران با جه زبانی با هم مراوده می کنند؟ همانطور که می دانید زبان کردها در منطقه خراسان در طی 400 سال و اندی که از کوچ اجباری آنان گذشته است کاملآ تغییر کرده است. با این حال کردهای خراسان و شمال ایران هنوز خود را کرد می دانند و بعضآ به زبان کردی خراسانی صحبت می کنند. اما چنانکه می دانید با تسلط فرهنگ عمومی کشور و تشکیل مدارسی که فقط درسها با زبان فارسی بود و کردها هم به زبان فارسی و به زبان کردی صحبت می کنند. من افتخار می کنم که فردی از نژاد کردی هستم و خانواده ام در صلح و آرامش خراسان بزرگ فدارکاری ها کردند  و خوشحالم که برای شنوندگان شمه ای از تاریح کردها ی خراسان را بازگو کردم. :